Η κοινωνία του Θεάματος, Guy Debord

Από τον “Πρόλογο” του  βιβλίου.

“…Για να πούμε την αλήθεια δεν πιστεύω ότι υπάρχει κανένας στον κόσμο που να μπορεί να ενδιαφερθεί για το βιβλίο μου, εκτός από κείνους που είναι εχθροί της υπάρχουσας κοινωνικής τάξης πραγμάτων και που δρουν έμπρακτα με βάση αυτή την τοποθέτηση. Η βεβαιότητα μου ως προς αυτό, καλά θεμελιωμένη στη θεωρία, επικυρώθηκε από την εμπειρική παρατήρηση των σπάνιων και φτωχών κριτικών ή υπαινιγμών που προκάλεσε, ανάμεσα σ’ αυτούς που κατέχουν, ή προσπαθούν ακόμα να αποκτήσουν την εξουσία, να μιλούν δημόσια μέσα στο θέαμα, ενώπιον άλλων που σιωπούν. Aυτοί οι διάφοροι ειδικοί των φαινομενικών συζητήσεων που αποκαλούμε ακόμη, καταχρηστικά πάντως, πολιτιστικές ή πολιτικές, έχουν ευθυγραμμίσει αναγκαστικά τη λογική και την κουλτούρα τους με τη λογική και την κουλτούρα του συστήματος που τους χρησιμοποιεί κι αυτό όχι μόνο γιατί έχουν επιλεγεί απ’ αυτό αλλά κυρίως γιατί ποτέ δεν διαπαιδαγωγήθηκαν από κάτι άλλο.”… 

…“ Το 1967, θέλησα ν’ αποκτήσει η Internationale Situationnisteένα θεωρητικό βιβλίο. Η I.S. ήταν τότε εκείνη η εξτρεμιστική ομάδα που προσπάθησε περισσότερο να επαναφέρει την επαναστατική αμφισβήτηση στη σύγχρονη κοινωνία. Εύκολα μπορούσε να δεί κανείς ότι η ομάδα αυτή, έχοντας ήδη επιβάλλει τη νίκη της στο πεδίο της θεωρητικής κριτικής κι έχοντας επιδιώξει αυτή τη νίκη στο πεδίο της πρακτικής κινητοποίησης, προσέγγιζε τότε το αποκορύφωμα της ιστορικής της δράσης. Χρειαζόταν λοιπόν η παρουσία ενός τέτοιου βιβλίου μέσα στις ταραχές που θα έκαναν σε λίγο την εμφάνισή τους κι οι οποίες θα το κληροδοτούσαν κατόπιν στην τεράστια ανατρεπτική συνέχεια που δε θ’ αργούσαν να γεννήσουν.

    Είναι γνωστή η έντονη τάση των ανθρώπων να επαναλαμβάνουν ανώφελα απλοποιημένα αποσπάσματα παλιών επαναστατικών θεωριών, η φθορά των οποίων παραμένει αθέατη σ’ αυτούς, εξαιτίας του απλού γεγονότος ότι δεν προσπαθούν να τις εφαρμόσουν σε κάποιον αποτελεσματικό αγώνα, προκειμένου να μεταβάλλουν τις συνθήκες στις οποίες βρίσκονται πραγματικά. Έτσι καταλήγουν να μην καταλαβαίνουν καθόλου πώς αυτές οι θεωρίες μπόρεσαν, με διαφορετικό βαθμό επιτυχίας, να εφαρμοστούν σε συγκρούσεις άλλων εποχών. Παρόλα αυτά, δεν υπάρχει η παραμικρή αμφιβολία, για όποιον εξετάζει ψυχρά το ζήτημα, ότι εκείνοι που θέλουν πραγματικά ν’ ανατρέψουν μια κατεστημένη κοινωνία, οφείλουν να διατυπώσουν μια θεωρία που να εξηγεί σε βάθος αυτή την κοινωνία, ή τουλάχιστον να δίνει την εντύπωση οτι προσφέρει μια ικανοποιητική ερμηνεία. Απ’ τη στιγμή που αυτή η θεωρία θα διαδωθεί κάπως, με την προϋπόθεση οτι αυτό θα συμβεί κατά τη διάρκεια συγκρούσεων που θα ταράζουν τη δημόσια γαλήνη και πρίν ακόμα κατανοηθεί επακριβώς, η δυσαρέσκεια που υπάρχει παντού διάχυτη θ’ αυξηθεί και θα οξυνθεί εξαιτίας και μόνο της αόριστης γνώσης ύπαρξης μιας θεωρητικής καταδίκης της τάξης πραγμάτων. Στη συνέχεια, όλοι οι προλετάριοι μπορούν να γίνουν στρατηγοί, αρχίζοντας να διεξάγουν οργισμένα τον πόλεμο για την ελευθερία.

   Χωρίς αμφιβολία, μια γενική θεωρία προορισμένη για το σκοπό αυτό, πρέπει αρχικά να αποφύγει να εμφανιστεί σαν θεωρία ολοφάνερα ψεύτικη. Επομένως δεν πρέπει να διακινδυνεύσει να αναιρεθεί απ’ τη συνέχεια των γεγονότων. Πρέπει επίσης να είναι μια εντελώς αναφομοίωτη θεωρία. Πρέπει να μπορεί να διακηρύξει ότι το ίδιο το κέντρο του υπάρχοντος κόσμου είναι κακό, αποκαλύπτοντας την ακριβή του φύση, προς μεγάλη έκπληξη και αγανάκτηση όλων εκείνων που το βρίσκουν καλό. Η θεωρία του θεάματος πληρεί και τις δυο αυτές προϋποθέσεις.”

Guy Debord

1

Άπασα η ζωή των κοινωνιών στις οποίες κυριαρχούν οι σύγχρονες συνθήκες παραγωγής προαναγγέλλεται ως μια απέραντη συσσώρευση θεαμάτων. Ό,τι υπήρξε άμεσο βίωμα έχει απομακρυνθεί σε μια παράσταση.

2

Οι εικόνες που αποσπάσθηκαν από κάθε όψη της ζωής, συγχωνεύονται σε μια κοινή πορεία όπου η ενότητα αυτής της ζωής δεν είναι δυνατό πλέον να αποκατασταθεί. Η αποσπασματικά θεωρημένη πραγματικότητα εκτυλίσσεται εντός της ίδιας της γενικής ενότητας ως ένας κεχωρισμένος ψευδόκοσμος, αντικείμενο της μοναδικής παρατήρησης. Η εξειδίκευση των εικόνων του κόσμου επανευρίσκεται ολοκληρωμένη, εντός του κόσμου της αυτονομημένης εικόνας, όπου το ψευδές εξαπάτησε τον ίδιο του τον εαυτό. Το θέαμα, γενικά, ως συγκεκριμένη αντιστροφή της ζωής, είναι η αυτόνομη κίνηση του μη-ζώντος.  

3

Το θέαμα παρουσιάζεται ταυτοχρόνως ως η ίδια η κοινωνία, ως ένα μέρος της κοινωνίας και ως όργανο ενοποίησης. Ως μέρος της κοινωνίας είναι ρητά ο τομέας ο συγκεντρώνων παν βλέμμα και πάσα συνείδηση. Επειδή ακριβώς αυτός ο τομέας είναι διαχωρισμένος, είναι ο τόπος του εξαπατηθέντος βλέμματος και της ψευδής συνείδησης. Και η ενοποίηση που επιτελεί δεν είναι τίποτε άλλο από την επίσημη γλώσσα του γενικευμένου διαχωρισμού.

4

Το θέαμα δεν είναι σύνολο εικόνων αλλά μια κοινωνική σχέση ατόμων διαμεσολαβούμενη από τις εικόνες.

Αυτές είναι οι πρώτες τέσσερις θέσεις από τις 221 συνολικά θέσεις που συγκεντρώνονται κάτω από τον τίτλο Η κοινωνία του θεάματος.